Ас тұзының құрамында натрийдің көп мөлшері болады. Ол – ағзаның әртүрлі функцияларына қатысатын маңызды элемент болып саналады. Дегенмен, натрийді үнемі шамадан тыс тұтыну адам денсаулығына айтарлықтай зиянын тигізуі мүмкін.

Натрий адам денесінде белгілі бір мөлшерден асып кетсе ағзада су көптеп жиналады және несеп құрамындағы судың ағып кетуіне кедергілер тудырады, алайда ағзадағы су үнемі қозғалып, жаңартылып отырады. Қан ағымындағы артық су жүрекке және қан тамырларына күш түсіреді. Артық жүктемелермен жұмыс істеуге мәжбүр болған тамырлар бірте-бірте өз икемділігін жоғалтады және атқаратын қызметіне шамасы жетпей, уақыт өте келе тарылады және кеңейеді, бұл қанның артериялық жоғары қысымының дамуына әкелуі мүмкін. Тұзды тұрақты көп мөлшерде қабылдаса жүрек пен бүйрекке тұрақты түрде қосымша жүктеме пайда болады, қан айналымы нашарлайды және тамырлардың серпімділігі жоғалады. Бұл қан тамырларынан «жаман» холестериннің өткізгіштігін арттырады. Сондықтан тұзды шамадан тыс қолданса гипертонияның, инсульттің және басқа да жүрек-қантамыр ауруларының дамуына себепші болады. Сонымен қатар, тұзды дұрыс пайдаланбаса сүйектің тығыздығын төмендетеді (остеопороз қаупі) және бүйрек тастарының түзілуі мүмкін. Өйткені, натрийдің көп мөлшері денеге енгенде сүйек кальцийін жоғалта бастайды. Сүйектерден босатылған кальций организмнің зәр шығару жүйесі арқылы сыртқа шығып кетеді, бұл бүйрекке тас байлануының қаупін одан сайын арттырады.

Көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда, күнделікті өмірде тұзды өз нормасынан екі есе артық тұтынады. Негізі, тұзды аздап қолданса қан қысымы төмендейді және, жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупін азайяды. ДДСҰ бас директорының көмекшісі, доктор О.Честнов «Егер тұзды 30% -ға азайтудың мақсатымыз 2025 жылға дейін орындалса, миллиондаған адам жүрек ауруынан, инсульттан және соған байланысты жағдайдан қайтыс болмайтын еді» дейді. Натрийді тәулігіне шамамен 2,300 мг-дай пайдалану керек , яғни натриді шамамен 5 г-дық шәй қасықпен қабылдау керек . 50 жастан асқан адамдар, сондай-ақ жоғары қан қысымы, қант диабеті немесе созылмалы бүйрек ауруы бар адамдар тәулігіне 1500 мг натрийден аз тұтынуы керек.

Тұзды (натрий) қабылдауды азайтудың бірнеше кеңесі берілген. Асыңыздағы тұз мөлшерін бақылаңыз. Тамақ өнімдері мен сусындардың тұзды мөлшерін бағалау үшін тамақ күнтізбесін түзіңіз. Өнімнің қаптамасында зертханалық этикеткаларды мұқият оқып шығыңыз. Мүмкіндігінше тұзы аз тағамдар мен сусындарды (яғни өнімге қызмет көрсету үшін 140 миллиграмм немесе одан да аз натрий бар) пайдалануға тырысыңыз. Тұздың 80 пайызы адам ағзасына нан, ірімшік, тұздық, ет консервілері және басқалары сияқты дайын тағамдарды жегеннен кіреді. Тұзды жоғары сапада өңделген өнімдерін шектеу (400 мг натрийден немесе одан көп қызмет көрсетуден тұратын чипстер, мұздатылған тағам өнімдері, тағамдар, шұжық өнімдері, ысталған тағамдар және тұздықтар). Қосылған тұз мөлшерін бақылау үшін тамақты үйде пісіруге тырысыңыз. Тағамдардың дәмін татпаңыз. Тұздың орнына тамақ дәмін келтіру үшін дәмдеуіштер мен дәмдеуіштерді қолданыңыз.

Егер сіз тағамыңыздағы натрий (тұз) мөлшерін айтарлықтай деңгейде төмендете алмасаңыз, оны біртіндеп орындаңыз. Сіздің дәм сезінуіңіз біртіндеп бейімделеді, өйткені дәм бүршіктері өздерінің сезімталдығын қалпына келтіреді, ол тұздалған тағамды үнемі тұтынып, түтінге айналады. Тұзы басым тағамдардан бас тартыңыз, ол бар болғаны әдет қана, егер осы жаман әдеттен арылсаңыз деніңіз сау болып ұзақ өмір сүруіңізге мүмкіндіктер ашылады.

Материалды медицина профессоры Алмаз Шарман дайындады.

Тегтер Денсаулық Медицина Азық-түлік